Badanie opublikowane w czasopiśmie Waste Management pokazuje, że wprowadzenie loterii z nagrodą pieniężną za zwrot butelek może znacząco zwiększyć poziom recyklingu i poprawić samopoczucie uczestników. W miejscach, gdzie funkcjonują programy zbierania zwrotnych butelek, konsumenci oddają puste butelki (szklane i plastikowe) oraz puszki aluminiowe, otrzymując za to w zależności od kraju od 0,5 euro. Jednak zamiast stałej, niewielkiej kwoty, naukowcy zaproponowali wprowadzenie systemu, w którym każda zwrócona butelka dawałaby szansę na wygraną większej nagrody – na przykład 1000 dolarów.
Eksperyment przeprowadzony w Kanadzie, w prowincjach Kolumbia Brytyjska i Alberta, gdzie uczestnicy mogli wybrać między gwarantowanym zwrotem 10 centów a 0,01% szansą na wygraną 1000 dolarów, wykazał, że wprowadzenie loterii zwiększyło liczbę zwracanych butelek aż o 47%. Co więcej, osoby wybierające loterię deklarowały wyższy poziom szczęścia po oddaniu butelek, nawet jeśli nie wygrały nagrody.
Badania wykazały również, że ludzie chętniej wracali wielokrotnie, aby oddać kolejne butelki, co dodatkowo podnosi efektywność systemu. System loterii na zwrot butelek nie jest nowością – w Norwegii funkcjonuje od 2009 roku i jest uważany za jeden z powodów, dla których kraj ten osiąga jeden z najwyższych na świecie wskaźników recyklingu plastikowych butelek, sięgający aż 93%. Norweski system pozwala użytkownikom wybrać między stałym zwrotem a szansą na wygraną od 5 do 100 000 euro. Co ważne, system nie zachęca do hazardu, ponieważ nie można w nim uczestniczyć za gotówkę, a także nie ma tzw. „prawie wygranej”, które często występują w tradycyjnych grach losowych.
Wprowadzenie loterii na szeroką skalę mogłoby mieć ogromny wpływ na ochronę środowiska. Szacuje się, że dzięki takiemu systemowi można by dodatkowo poddać recyklingowi około 2,1 miliona ton opakowań, co przełożyłoby się na redukcję emisji dwutlenku węgla o ponad 4 miliony ton – równoważną usunięciu z ruchu miliona samochodów rocznie. Dla ustawodawców ważne jest, że koszt prowadzenia loterii nie różni się znacząco od tradycyjnych systemów depozytowych.
Interesującym elementem norweskiego systemu jest także przekazywanie części środków z loterii na cele charytatywne, np. na Norweski Czerwony Krzyż. Taka możliwość przekazania zwrotu na cele społeczne może stanowić dodatkową motywację do recyklingu. Badacze z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej planują również testy, czy podobne rozwiązania sprawdzą się w przypadku osób oddających duże ilości butelek w punktach zbiórki.
Ważne jest, aby system loterii nie zastępował całkowicie tradycyjnego zwrotu pieniędzy, ponieważ dla wielu osób zbieranie i oddawanie butelek czy puszek do recyklingu jest stałym źródłem dochodów. Dlatego badacze podkreślają, że najlepszym rozwiązaniem jest umożliwienie wyboru między natychmiastową, niewielką kwotą a szansą na większą wygraną. Wprowadzenie loterii jako formy zachęty do recyklingu ma potencjał znacznego zwiększenia poziomu recyklingu i jednoczesnego poprawienia poczucia zadowolenia osób zbierających odpady.
